Içerdäki howanyň tendensiýalary we olaryň adam saglygyna edýän täsiri haýsylar?

Orta hasap bilen Amerikalylar wagtynyň takmynan 90 göterimini jaýda geçirýärler
1. Käbir hapalaýjy maddalaryň ýapyk konsentrasiýalary, adaty açyk konsentrasiýalardan 2-5 esse ýokarydyr.
2. Hapalanmagyň ýaramaz täsirlerine köplenç has ejiz adamlar (mysal üçin, örän ýaşlar, garrylar, ýürek-damar ýa-da dem alyş keselleri bolanlar) içerde has köp wagt geçirýärler.
3. Soňky onýyllyklarda energiýa tygşytly binanyň gurluşygy (ýeterlik howa çalşygyny üpjün etmek üçin ýeterlik mehaniki howa çalşygy ýetmezçilik edende) insektisidler we öý arassalaýjylary sebäpli käbir hapalaýjy maddalaryň içerdäki konsentrasiýalary köpeldi.

Hapalanýanlar we çeşmeler
Adaty hapalaýjy maddalar:
• Kömürturşy gazy, bölejik maddalary we daş-töwerekdäki temmäki tüssesi ýaly ýakylýan önümler.
• Radon, öý haýwanlary we galyndy ýaly tebigy gelip çykyş maddalary.
• Galyndy ýaly biologiki serişdeler.
• Pestisidler, gurşun we asbest.
• Ozon (käbir howa arassalaýjylardan).
• Dürli önümlerden we materiallardan dürli VOK.

Içerdäki howanyň hiline täsir edýän hapalaýjy maddalaryň köpüsi binalaryň içinden, käbirleri bolsa daşardan gelýär.
• Içerki çeşmeler (binanyň içindäki çeşmeler). Temmäki, agaç we kömür ýyladyş we nahar bişirmek üçin enjamlar we ojak ýaly ýapyk gurşawdaky ýangyç çeşmeleri, kömürturşy gazy we bölejik maddalary ýaly zyýanly ýangyç önümlerini göni ýapyk gurşawda goýberýär. Arassalaýjy enjamlar, boýaglar, pestisidler we beýleki köp ulanylýan önümler köp dürli himiki serişdeleri, şol sanda üýtgäp durýan organiki birleşmeleri göni içerdäki howada girizýär. Gurluşyk materiallary, ýa-da zaýalanan materiallar (mysal üçin, gurluşyk izolýasiýasyndan çykýan asbest süýümleri) ýa-da täze materiallardan (mysal üçin, basylan agaç önümlerinden himiki zyňylmak) potensial çeşmelerdir. Içerdäki howadaky beýleki maddalar radon, galyp we öý haýwanlary ýaly tebigy gelip çykyşydyr.

• Daşky çeşmeler: Açyk howany hapalaýan maddalar açyk gapylar, penjireler, howa çalşygy ulgamlary we gurluş çatryklary arkaly binalara girip biler. Käbir hapalaýjy maddalar binanyň binasy arkaly jaýyň içine girýär. Mysal üçin, Radon gaýalarda we topragyň çüýremeginde tebigy ýagdaýda ýüze çykan urany emele getirýär. Radon soňra binadaky çatryklar ýa-da boşluklar arkaly binanyň içine girip biler. Bacalardan zyýanly tüsse, öýlere we jemgyýetlere howany hapalap, öýlere täzeden girip biler. Grounderasty suwlaryň ýa-da topragyň hapalanan ýerlerinde üýtgäp durýan himiki maddalar şol bir proses arkaly binalara girip biler. Suw ulgamlaryndaky üýtgäp durýan himiki maddalar, jaý gurýanlar suw ulananda (meselem, suwa düşmek, nahar bişirmek) içerdäki howada girip bilerler. Ahyrynda adamlar binalara girenlerinde, aýakgaplaryna we geýimlerine daşardan hapa we tozan, şeýle hem bu bölejiklere ýapyşýan hapalar getirip bilerler.

Içerdäki howanyň hiline täsir edýän beýleki faktorlar
Mundan başga-da, howanyň alyş-çalyş nyrhlary, açyk howa, howa şertleri we ýaşaýjylaryň özüni alyp barşyny goşmak bilen, içerdäki howanyň hiline başga-da birnäçe faktor täsir edip biler. Daşarky howa çalşygy hümmeti, içerdäki howany hapalaýan maddalaryň konsentrasiýasyny kesgitlemekde möhüm faktor. Howa çalşygynyň tizligi binanyň dizaýnyna, gurluşygyna we işleýiş parametrlerine täsir edýär we netijede infiltrasiýa funksiýasydyr (howa diwarlara, pollara we potoloklara, gapylara we penjirelere açyk, bogun we çatryklar arkaly gurluşa girýär), tebigy howa çalşygy (howa penjirelerden we gapylardan açyk akymdan akýar) we mehaniki şemallaşdyrma (howa janköýer ýa-da howa işleýiş ulgamy ýaly howa çalşygy enjamy bilen otaga ýa-da otagdan çykýar).

Açyk howa we howa şertleri, şeýle hem ýaşaýjylaryň özüni alyp barşy içerdäki howanyň hiline täsir edip biler. Howa şertleri binada ýaşaýanlaryň penjireleri açýandygyna ýa-da ýapylmagyna, kondisionerleri, nemlendirijileri ýa-da gyzdyryjylary ulanýandygyna täsir edip biler, bularyň hemmesi içerdäki howanyň hiline täsir edýär. Käbir howa şertleri, dogry howa çalşygy ýa-da kondisioner gözegçiligi bolmazdan, içerdäki çyglylygyň we galyndylaryň ösmek ähtimallygyny artdyryp biler.

Adam saglygyna täsiri
Içerdäki howany hapalaýan maddalar bilen baglanyşykly saglyga täsirler:
• Gözlere, burunlara we bokurdaklara gahar bermek.
• Kellagyry, baş aýlanmak we ýadawlyk.
• Dem alyş keseli, ýürek keseli we rak.

Içerki howany hapalaýan käbir hapalaýjy maddalaryň (mysal üçin radon, bölejikleriň hapalanmagy, uglerod monoksidi, Legionella) we saglyga täsirleriň arasyndaky baglanyşyk gowy ýola goýuldy.
• Radon belli adam kanserogenidir we öýken rakynyň ikinji sebäbi bolup durýar.

Uglerod monoksidi zäherlidir we ýapyk gurşawda ýokary derejeli kömürturşy gazyna gysga möhletli täsir etmek ölüme sebäp bolup biler.

Legionella keseli, Legionella bakteriýalaryna sezewar bolmakdan döreýän pnewmoniýanyň bir görnüşi, kondisioner ýa-da ýyladyş ulgamy erbet saklanýan binalar bilen baglanyşykly.

Içerdäki howany hapalaýan maddalaryň köpüsi - tozan çybyklary, galyndylar, öý haýwanlary, daşky gurşaw temmäki tüssesi, tarakan allergenleri, bölejik maddalary we ş.m. "demgysma sebäpleridir", ýagny käbir astmatikler täsir edenden soň demgysma hüjümini başdan geçirip bilerler.
Saglyga ýaramaz täsirler käbir hapalaýjy maddalar bilen baglanyşykly bolsa-da, içerdäki howanyň hiliniň käbir meselelerine ylmy düşünişmek ösýär.

Mysallaryň biri, binany eýelänler belli bir binanyň içine girenden soň şuňa meňzeş alamatlary başdan geçirenlerinde ýüze çykýan "kesel gurluşyk sindromy" bolup, binadan çykansoň azalýar ýa-da ýitýär. Bu alamatlar, içerki howanyň dürli gurluşlaryna has köp degişlidir.

Şeýle hem gözlegçiler içerdäki howanyň hili bilen adatça saglyk bilen baglanyşykly däl hasaplanýan möhüm meseleleriň arasyndaky baglanyşygy öwrenýärler, mysal üçin okuwçylaryň synpdaky çykyşlary we hünär derejesinde öndürijilik.

Gözlegleriň ösýän beýleki bir ugry, energiýa tygşytlylygy we içerdäki howanyň hilini ýokarlandyrmak üçin "ýaşyl binalary" dizaýn etmek, gurmak, işlemek we hyzmat etmekdir.

ROE indeksi
Oorapyk howanyň hili we köp sanly saglyk täsiri barada köp zat bilinýän bolsa-da, häzirki wagtda uzak möhletli we hil maglumatlaryna esaslanýan ýapyk howanyň hiliniň diňe iki milli görkezijisi bar: radon we serum kotinin (temmäki tüssesiniň täsiri. Indeks.)

Dürli sebäplere görä, içerdäki howanyň hili bilen baglanyşykly beýleki meseleler üçin ROE ölçegleri döredilip bilinmez. Mysal üçin, öýleriň, mekdepleriň we ofis binalarynyň statistik taýdan dogry nusgasynda howanyň hilini yzygiderli ölçän ýurt boýunça gözegçilik ulgamy ýok. Bu, içerdäki howanyň hili we saglyk bilen baglanyşykly täsiri barada hiç zat bilinmeýär. Muňa derek, bu meseleler baradaky maglumatlary hökümet neşirlerinden we ylmy edebiýatlardan alyp bolýar. Bu maglumatlar ROE görkezijileri hökmünde görkezilmeýär, sebäbi olar milli derejede wekilçilik etmeýär ýa-da ýeterlik uzak wagtyň dowamynda meseleleri görkezmeýär.