2024-nji ýylyň 7-nji maýy
Häzirki zaman jemgyýetinde dem alýan howamyzyň hili möhüm meselä öwrüldi. Şäherlerde ýa-da töwereklerde ýaşaýanlarymyz üçin şäherleşme we awtoulag ýollary peýza .y emele getirýär we olar bilen hapalaýjy maddalary getirýär. Oba ýerlerinde howanyň hiline esasan senagat ekerançylygy we magdançylyk işleri täsir edýär. Fangyn ýangynlary has uzak we köp ýerlerde ýanýarka, tutuş sebitler howanyň hili duýduryşlaryna sezewar bolýarlar.
Howanyň hapalanmagy birnäçe saglyk problemalary bilen baglanyşykly. Saglyga mahsus täsirler howadaky hapalaýjy maddalaryň görnüşine we konsentrasiýasyna baglydyr, ýöne Bütindünýä saglygy goraýyş guramasy öý we daşky gurşawyň hapalanmagy her ýyl 6,7 million adamyň wagtyndan öň ölmegine sebäp bolýandygyny çaklaýar.
Bu blog ýazgymyzda howanyň hapalanmagynyň saglyga ýetirýän täsirleri we iň köp ýaýran günäkärler bilen tanyşarys.
Howanyň hapalanmagy saglygyňyza nähili täsir edýär?
Howanyň hili pes, dem alyş we ýürek-damar ulgamlaryna täsir edýän dürli mehanizmler arkaly wagtyndan öň ölüme sebäp bolýar. Howanyň hapalanmagyna sezewar bolmak hem ýiti (duýdansyz we agyr, ýöne gysga möhletli) we dowamly (bejerip bolmaýan, uzak möhletli ösýän saglyk ýagdaýlary) saglyk ýagdaýlaryna sebäp bolup biler. Howanyň hapalanmagynyň ölüme sebäp bolup biljek käbir ýollary:
Lamokançlyk: bölejik maddalary (PM) we ozon (O3) ýaly howany hapalaýan maddalara duçar bolmak, beýleki organlar ýaly dem alyş we ýürek-damar ulgamlarynyň çişmegine sebäp bolup biler. Bu çişme, dowamly obstruktiw öýken keseli (COPD) we ýürek agyrylaryna we insultlara sebäp bolýan ýürek-damar problemalary ýaly dem alyş kesellerini güýçlendirip biler.
Öýkeniň işleýşiniň peselmegi: Käbir hapalaýjy maddalara uzak wagtlap täsir etmek, esasanam inçe bölejik maddalary (PM2.5) wagtyň geçmegi bilen öýkeniň işiniň peselmegine sebäp bolup, adamlary dem alyş kesellerine has köp sezewar edip biler. PM2.5 gan-beýni barýerinden hem geçip, beýniniň zeperlenmegine sebäp bolup biler
Gan basyşynyň ýokarlanmagy: Azot dioksidi (NO2), ozon we PM ýaly howanyň hapalanmagyndan (TRAP) hapalanýanlar, ýürek-damar keselleri üçin töwekgelçilik döredýän gan basyşynyň ýokarlanmagy bilen baglanyşyklydyr.
Aterosklerozyň emele gelmegi: Howanyň hapalanmagyna uzak wagtlap täsir etmek, aterosklerozyň (arteriýalaryň gatylaşmagy we daralmagy) ösmegi bilen baglanyşykly bolup, ýürek agyry we insult ýaly ýürek-damar kesellerine sebäp bolýar.
Oksidleýji stres: Hapalaýjy maddalara duçar bolmak, öýjüklere we dokumalara zeper ýetirip, oksidleýji stres döredip biler. Bu oksidleýji zeper, insult we rak ýaly dürli saglyk ýagdaýlarynyň ösmegi bilen baglanyşyklydyr. Şeýle hem bedeniň garramagyny çaltlaşdyryp biler
Düwnük keseli: Käbir adamlar üçin howanyň hapalanmagyna sezewar bolmak, öýkeniň düwnük keseline sebäp bolup biler. Howanyň hapalanmagy döş keseli bilen hem baglanyşyklydyr
Howanyň hapalanmagyndan wagtyndan öň ölýänleriň köpelmegi köplenç howanyň uzak wagtlap täsir etmeginden döreýän dowamly keseller bilen baglanyşyklydyr. Şeýle-de bolsa, gysga möhletli täsir etmek hem güýçli negatiw täsirleri döredip biler. Geçirilen gözleg, sagdyn ýetginjekleriň howanyň hapalanmagyna gysga wagtlyk täsir edeninden birnäçe sagadyň dowamynda tertipsiz ýürek urgularyny döredýändigini görkezdi
Howanyň hapalanmagy bilen baglanyşykly saglyk meselelerine dem alyş we ýürek-damar çişmegi, öýkeniň işiniň peselmegi, gan basyşynyň ýokarlanmagy, arteriýalaryň gatylaşmagy we daralmagy, öýjük we dokumanyň zeperlenmegi, öýken ragy we döş keseli degişlidir.
Şonuň üçin howada has köp üns bermeli, bu wagt önümlerimiz size has arassa howa üpjün eder.
GEÇIRIŞLER
1 Öý hojalygynyň howasynyň hapalanmagy. (2023, 15-nji dekabr). Bütindünýä saglyk guramasy.https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/household-air-pollution-and-health.
2 Grunig G, Marş LM, Esmaeil N we ş.m. Geljek: howanyň daş-töwereginiň hapalanmagy: çişme täsiri we öýkeniň damar damarlaryna täsiri. Pulma aýlawy. 2014 Mart; 4 (1): 25-35. doi:10.1086 / 674902.
3 Li W, Lin G, Sýao Z we ş.m. Dem alýan inçe bölejik maddalaryna syn (PM2.5) - beýniniň zeperlenmegi. Öň Mol Neurosci. 2022 7-nji sentýabr; 15: 967174. doi:10.3389 / fnmol.2022.967174.
4 Pizzino G, Irrera N, Cucinotta M we ş.m. Oksidleýji stres: Adam saglygy üçin zyýanlar we peýdalar. Oksid med öýjügi Longew. 2017; 2017: 8416763. doi:10.1155 / 2017/8416763.
5 Pro Publica. (2021, 2-nji noýabr). Howanyň hapalanmagy düwnük keseline sebäp bolup bilermi? Töwekgelçilikler barada bilmeli zatlaryňyz. Pro Publica.https://www.propublica.org/article/can-air-pollution-cause-cancer-risks.
6 ýokarlanmak bilen baglanyşykly bölejik howasynyň ýokary derejesi. (2023, 12-nji sentýabr). Milli saglyk institutlary (NIH).https://www.nih.gov/news-events/news-releases/high-levels-particulate-air-pollution-associated-increased-breast-cancer-incidence.
7 He F, osanoski JD, Fernandes - Mendoza J we ş.m. Ilatyň ýürek aritmiýasyna inçe aýratyn howa hapalanmagynyň ýiti täsiri oles olesetginjekleriň esasy nusgasy: Penn ştatynyň çagalar topary. Amer ýürek assos. 2017-nji ýylyň 27-nji iýuly; 11: e026370. doi:10.1161 / JAHA.122.026370.
8 Rak we howanyň hapalanmagy. (nd) Halkara düwnük keseline gözegçilik birleşigi.https://www.uicc.org/what-we-do/thematic-areas/cancer-and-air-pollution.
9 Aýratyn meseleler üçin daşky gurşawyň howa hiliniň milli standartlaryna ahyrky gözden geçirmek. (2024-nji ýylyň 7-nji fewraly). ABŞ EPA.https://www.epa.gov/pm-pollution/final-reconsideration-national-ambient-air-quality-standards-particulate-matter-pm.
Iş wagty: Maý-10-2024